Stimleri Durdurmanın Otistiklere Verdiği Zararlar

crop faceless woman holding ripe apple in hand in light room
Photo by Jill Burrow on Pexels.com

Gereksiz yere stimleri durdurmanın otistiklere zarar verdiğini konuşuyoruz.
Peki stimleri durdurmak otistiklere nasıl zarar verir?

1- Stimler durdurulunca otistik kişi stres atamamaya başlar

Stimlerin en büyük ve en işe yarar amaçlarından bir tanesi stres atmaktır.
Bu sebepten ötürü birçok otistik insan strese girdiklerinde stim yapmaya başlarlar.
Stimler yapıldıkça kişiyi daha sakin hissettirir, duyguları düzenleme konusunda yardımcı olur ve stresin ciddi ölçüden azalmasını sağlar.
Stimleri zorla durdurmaya çalışmak tüm bu faydaları yok eder ve otistik kişinin stres atmasını zorlaştırır.
Stimler otistik insanlar için stres atmanın en kolay ve en işe yarar yollarından bir tanesi olduğundan ötürü bu yöntemin engellenmesi otistik kişilerin kendilerini daha stresli hissetmelerine ve bu stresle başa çıkamamalarına sebep olur.

2- Stimlerin engellenmesi ruh sağlığı problemlerine sebep olabilir

Stimler stresle başa çıkma konusunda çok başarılı olduğu ve stimlerin durdurulması stresin birikmesine sebep olduğu için stimlerin uzunca süre baskılanması ruh sağlığı problemlerine sebep olabilir.
Uzun süre yoğun stres yaşayan, fakat stresle başa çıkma yöntemi elinden alınan otistik kişi kendini sıkışmış gibi hisseder.
Stresle başa çıkamamak hem ruh sağlığı problemlerine sebep olabilir, hem de var olan ruh sağlığı problemlerinin kötüleşmesine yol açabilir.

3- Stimlerin engellenmesi iletişimi engeller

Stimler amaçsızca yapılan hareketler değildir. Stimlerin stresle başa çıkma yanında iletişim kurmada yardımcı olma işlevi de vardır.
Birçok otistik insan duygularına ve duygularının şiddetine göre farklı şekillerde ve farklı hızda stim davranışları gösterir.
Örneğin: Otistik bir insan kendisini çok mutlu hissediyorsa hızlı hızlı ellerini çırpma, kendisi çok stresli hissediyor ise de ileri geri sallanma davranışı gösterebilir.
Elbette bu davranışlar her otistik insanda farklıdır ve çoğu zaman tek otistik insanda da bu davranışlar duruma göre farklı manaya gelebilir. Fakat yine de birçok zaman tanıdığınız otistik kişinin stimlerini iyi tanımaya başladığınızda ona göre duygularını anlamanız ve ona göre tepki vermeniz mümkündür.
Bu yüzden stimlerin durdurulması iletişim kurulmasını engeller, otistik kişinin duygularının anlaşılmasını geciktirebilir.

4- Stimlerin engellenmesi kişinin gündelik hayatını sekteye uğratabilir

Stimler stres atmaya ve gibdelik hayatla başa çıkmaya yaradığı için stimlerin durdurulması otistik kişinin gündelik hayatını çok daha zorlaştırabilir.
Gündelik hayatın sorunsuz ilerleyebilmesi için kişinin fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarının karşılanmış olması gerekir. Eğer bu mümkün değilse de en azından kişinin stresle başa çıkma mekanizmasını gerektiğinde kullanabilmesi gerekir. Otistik kişinin stresle başa çıkma mekanizmasını elinden almak tüm gündelik hayatını zorlaştırır, kişiyi gün içinde yaşanabilecek stresli olaylara karşı iyice duygusal olarak savunmasız bırakır.
Otistik kişilerin stimlerini zorla durdurmak onları duygusal olarak savunmasız bırakmaktır.

5- Stimlerin engellenmesi öğrenmeyi zorlaştırabilir

Stimlerin odaklanmayı kolaylaştırma özelliği olduğu için öğrenmeyi de kolaylaştırabilir.
Bir şeye odaklanmak gerekince stim yapmaya başlamak öğrenmeyi çok daha kolay ve çok daha az stresli hale getirebilir.
Stimleri engellemek hem odaklanmayı kolaylaştıran etkiyi yok edeceğinden, hem de stim yapmayı engellemeye çalışmak kişinin aklını iyice meşgul edeceğinden öğrenmeyi zorlaştırır.
Ayrıca stimlerin engellenmesi stres atılmasını engelleyeceğinden sürekli stres altında olan kişi odaklanmakta zorlanır, bu yüzden öğrenme süreci zorlaşır.

6- Stimlerin durdurulması dış dünyayı çok daha başa çıkılamaz hale getirir

Birçok otistik kişinin duyusal hassasiyetleri vardır. Bu duyusal hassasiyetler dışarıdan gelen bir korna sesinin kulakları acıtması, oturulan sandalyenin can yakması veya yenen yemeğin dokusunun mide bulandırması şeklinde görülebilir.
Yani duyusal hassasiyetlerin sebebi dış dünyadan gelen uyaranların algılanma biçiminin rahatsız edici olmasıdır.
Bunun dışında bazı otistik kişiler belli duyuları çok daha az ve boş şekilde algılayabilir.
Tüm bu durumlar strese sebep olur ve bu stresle başa çıkamamak dış dünyayı çok daha dayanılmaz bir hale getirir.
Stimlerin durdurulması duyusal hassasiyetlerle başa çıkmayı zorlaştıracağından dış dünyayı başa çıkılamaz hale getirebilir.

7- Stimlerin durdurulması akademik başarıyı düşürebilir

Stimlerin durdurulmasının odaklanmayı zorlaştırdığından bahsetmiştim.
Bununla bağlantılı olarak stimlerin tüm eğitim hayatı boyunca durdurulmaya çalışılması veya sınav anlarında dikkat dağıtıcı olmayan stimlerin bile engellenmesi odaklanmayı zorlaştıracağından dolayı akademik başarıyı düşürebilir.
Bunun dışında eğer otistik kişi okulda olduğu tüm süre boyunca stimlerini engellemek zorunda bırakılıyorsa okulu stres ve acı ile eş olarak görüp sürekli okuldan kaçma eğilimi gösterebilir. Bu da kendi başına bile akademik başarının düşmesine ciddi anlamda katkıda bulunur.

8- Stimlerin durdurulması duygusal çöküşleri tetikler

Duygusal çöküşler stres ile tetiklenen çöküşlerdir. Stres seviyesi arttıkça ve duyusal problemlerle başa çıkamadıkça çöküş yaşama ihtimali artar.
Stimler stresle başa çıkma konusunda yardımcı olduğu için stimleri engellemek otistik kişinin stresle başa çıkma mekanizmasını elinden alır, bu yüzden kişinin çöküş yaşama ihtimalini arttırır.

9- Stimlerin durdurulması otistik kişiyi ekstra strese sokar

Stimler durdurmaya karar verdikten sonra hemen durdurulabilen şeyler değildir. Birçok zaman stimler fark etmeden yapılmaya başlanır ve bilinçli değildir.
Bu yüzden stimlerini durdurmak zorunda kalan otistik kişiler sürekli stim yapmadıklarından emin olmak, sürekli vücutlarının farkında olmak ve sürekli sabit durduklarından emin olmak zorunda kalırlar.
Kendilerini sürekli yönetmek için aşırı seviyede çaba harcamak zorunda kalan otistik kişiler bu yüzden de strese girebilir.
Aynı zamanda sürekli aşırı kontrollü olmak zorunda kalmak yüksek seviyede anksiyeteye sebep olabilir.